Anatomie van pijn
Theater
★★★★☆
Door NTGent, concept & regie Lies Pauwels.
13/12, NTGent. Nog te zien in Amsterdam (10/1), Haarlem (29/1), Den Haag (12/2) en Rotterdam (26/2).
Nee, ze gaan het niet hebben over de pijn na het waxen of facelifts. En ook niet over liefdesverdriet. Vanavond geen teksten over ebola of lepra of syfilis. ‘We moeten wel onder de kerktoren blijven’, zegt een van de acteurs aan het begin van de voorstelling Anatomie van pijn van NTGent. Ze gaan het dus hebben over alledaagse pijn, die niettemin levens kan tekenen en soms zelf verwoesten. Intussen staan ze met zijn allen voor op het podium, ziekenhuiswit gekleed, met Disney-maskers op. Achter hen kermislampjes, een feestelijk verlicht projectiescherm en in de nok hangt een trapeze. Kermis, kitsch en circus: welkom in de wereld van theatermaker Lies Pauwels!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bij NTGent maakte ze vorige maand Anatomie van pijn, een collagevoorstelling met performers uit allerlei hoeken en gaten, die komende weken ook in Nederland is te zien. Naast vier professionele acteurs doen hieraan ook mensen mee die pijn hebben: lichamelijk, of in hun hoofd, hart en ziel, en vaak ook chronisch. Met elkaar doken ze het repetitielokaal in, en maakten deze voorstelling die uiteindelijk over meer blijkt te gaan dan over pijn, namelijk over angst en wanhoop, en hoe daaraan te ontkomen. Maar verwacht geen loodzware, autobiografische teksten, want Pauwels is een vrouw met een grote, soms ongebreidelde theatrale fantasie. Anatomie van pijn is een blauwdruk van groot en klein leed, gevat in een aaneenschakeling van groepsscènes en persoonlijke, poëtische overpeinzingen.
Het begint allemaal vrolijk, met het zingen van Dans je de hele nacht met mij, die onverwoestbare hit van Karin Kent uit 1966. Daarna horen we een tekst over al het bloed dat over de aarde stroomt, gevolgd door – onder veel meer – een indringende dialoog tussen een jongen met zijn kwelgeesten, waarin de pijn zelfs een personage wordt. We zien iemand zonder benen en iemand zonder handen, maar dat alles is illusie. Een Pinokkio-pop wordt te pletter gegooid, sprookjesfiguren vermoord. Ook is er een wonderbaarlijke trapeze-act van een meisje met littekens op haar rug – even kwetsbaar als gedurfd, met daaronder een stil makende, trage versie van Sinead O Connor’s Nothing compares to you.
Het lijken losse flarden en invallen, maar het is allemaal geraffineerd aan elkaar gelast, als een rijgdraad van gemoedstoestanden. Sommige ontboezemingen worden simpelweg in de microfoon gezegd, andere uitbeeld door dansperformances of stil spel. De muziekscore is al even divers: we horen Bach, Purcell en The Shadows, religieuze muziek, Amerikaanse liefdesliedjes en smartlappen. Dat is soms huiveringwekkend effectief, zoals in de scène waarin de performers allemaal horizontaal met stoel en al op het podium te rusten worden gelegd op Mozart-vespers gezongen door Cecilia Bartoli.
De meesten zijn gekleed in wit ondergoed, sommige lichaamsdelen zijn ingetapet, er lopen twee meisjes rond in verplegersuniform. Maar er zijn ook kostuums van rode veren met roze tule, hoopvolle feestkleding in een somber universum. Aan het eind dragen ze allemaal een reddingsvest, want uiteindelijk kiezen ze er voor de pijn te trotseren en door te leven. Het is het ontroerende slot van dit fantasievolle, ontregelende en bovenal compromisloze theater.
‘Geluk is het ontbreken van ongeluk’, zegt een van de personages. Zo onsentimenteel en toch emotioneel is Anatomie van pijn, een voorstelling over leven met een gebruiksaanwijzing, over in de clinch raken met je eigen lichaam.
Lies Pauwels
De Vlaamse theatermaker Lies Pauwels (52) heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld van actrice tot een veelgevraagd regisseur. Ze begon haar carrière in Gent als hoogblonde vamp of volkse madam in voorstellingen van Alain Platel en Arne Sierens, met roemruchte titels als Moeder & Kind, Bernadetje en Allemaal Indiaan. Daarmee reisde ze door heel Europa. Steeds vaker ging zij ook zelf voorstellingen maken, in sommige gevallen met een mix van professionele acteurs en amateurspelers, met jonge kinderen, met gehandicapten en circusartiesten. In Anatomie van pijn werkt ze samen met Samana, een stichting die chronisch zieke mensen en mantelzorgers ondersteunt. Tegenwoordig is ze artistiek leider van haar eigen gezelschap Sontag, dat ook coproducties maakt met NTGent en Schauspielhaus Bochum. Groot succes had ze enkele jaren geleden met Het Hamiltoncomplex, een voorstelling met en over meisjes van 13. Als actrice was ze in Nederland te zien in de voorstelling Freetown van Dood Paard, over drie vrouwen die hun liefdesheil zoeken tussen zwarte mannen aan de Afrikaanse kust. Voor die rol won ze in 2011 de Colombina, de prijs voor de beste vrouwelijke bijdragende rol van dat jaar.